Turizmi përtej plazhit në Shqiperi/ Tourism beyond the beaches in Albania
Nga Clare Nuttall/ Intellinews

Gazetarja Clare Nuttall e Intellinews flet me disa aktorë të turizmit në Shqipëri, Ajo interviston edhe znj Alma Gërxhani dhe znj.Eva Kushova, drejtueset e Manderina Promotions, kompani PR dhe marketing në Tirane që ka krijuar dhe portalin turistik Visit Tirana.  

Turizëm përtej plazhit në Shqipëri
Vendet e Europës Lindore dhe shtetet fqinje Ballkanike ofrojnë shumë paketa turistike për sezonin e verës nëpër plazhe, ndërsa Shqipëria gradualisht është duke diversifikuar paketat turistike.
Turizmi dhe industritë e ngjashme tashmë përbëjnë më shumë se një të katërtën – 26.2% të GDP-së së Shqipërisë, një përqindje e lartë, e cila i konkurron me destinacionet kryesore turistike si Greqia, Italia dhe Turqia, sipas të dhënave nga Këshilli Botëror i Udhëtimeve dhe Turizmit (WTTC) . 
Megjithatë, njerëzit e kësaj industrie besojnë se ka potencial të madh për të zgjeruar llojet e turizmit që ofrohen dhe të qëndrojnë larg pakteva të pushimeve tradicionale.
“Numri më i madh i turistëve vijnë për bregdetin dhe janë kryesisht turistë nga Evropa Lindore, por edhe Kosova dhe Maqedonia”, thotë Alma Gerxhani nga ‘Manderina”, kompania e Marketingut dhe PR që ka krijuar portalin www.visit-tirana.com 
“Edhe pse ka patur gjithmonë grupe udhëtarësh perëndimorë të interesuar për turizmin kulturor – ata që vizitojnë vendet e UNESCO të Shqipërisë – sërish shifrat janë ende të vogla”. Dy bashkë-themelueset e Manderina, Alma Gërxhani dhe Eva Kushova kane listuar potencialet për turizmin në Tiranë, duke shtuar turizmin e aventurës, udhëtimet në natyrë, rafting, alpinizëm, ecje, ture me biçikleta, hipizëm  dhe llojet e tjera të pushimeve.

“Sot shumica e turistëve janë të përqendruar në muajt e verës, shumica e pushuesve janë nga Europa Lindore, që vijnë prej paketave një ose dy javore pushime në plazh”, shprehet Matteo Colangeli, kreu i zyrës së EBRD në Tiranë, në një intervistë me IntelliNews.
“Sigurisht, ky vend ka potencial mund të ofroj më shumë se kaq, duke tërhequr njerëzit në pjesët e tjera të Shqipërisë. Shqipëria ka natyrën, malet, ushqimin dhe kulturën, kështu që mund të tërheqë turistë të pavarur dhe që paguajnë më shumë, dhe të mos synojë vetëm turmën e turistëve me paketa të përfshira të gjitha.”

 

Amfitatri i Butrintit UNESCO. Burimi: Pudelek

Problemi imazhit i Shqipërisë
Themeluesit kompanive të pavarura turistike thonë se ata kanë të bëjnë me njerëz që tashmë janë të vetëdijshëm për atraktivitetin e Shqipërisë, qoftë kulturë, natyrë, kuzhinë apo mundësitë për sportet në natyrë dhe aventura. Por udhëtarët e tillë janë të paktë. Për pjesën më të madhe, Shqipëria ka një problem të imazhit me varfërinë dhe krimin, dy fjalë qe e shoqëron imazhin e vendit. Dhe mbi të gjitha, ka pasur një dështim për të promovuar turizmin e vendit përtej pushimeve të plazhit.
Që nga rënia e komunizmit, thotë znj Gërxhani nga Manderina Promotion, bordi turistik dhe operatorët turistikë zgjodhën opsionin më të lehtë të marketingut turistik: “plazhet jugore që duken si Greqia, por janë më të lira”. Ka pasur një përpjekje për të bërë këtë lidhje dhe referencë me plazhe ku njerëzit ndjehen shumë të sigurt kur shkojnë në pushime. Por unë do të theksoja më shumë përvojat lokale, do të doja të theksoheshin mundësite që pushimet të shtriheshin përtej plazheve tek qytetet UNESCO dhe zonat rurale. Kjo do të ishte shumë më e dobishme për komunitetet lokale, “thotë ajo.

Themeluesit e Manderinës thonë se në kryeqytetin shqiptar nuk kishte pothuajse asnjë informacion në gjuhën angleze, kështu që ata filluan portalin e Visit Tirana, duke ndjekur modelet e vendeve të suksesshme për qytete si Kopenhagen. Kjo u bë krejtësisht me iniciativën e tyre dhe më vonë tërhoqi vëmendjen e kryetarit të Bashkisë së Tiranës, Erjan Veliaj, i cili përshëndeti ekipin e Manderinës për promovimin e qytetit, duke u shprehur se “shpeshherë Visit Tirana e bën më mirë këtë promovim sesa disa prej nesh në Bashki që janë të ngarkuar për ta bërë këtë punë!”Plani tani është ky vizion të zgjerohet në të gjithë Shqipërinë.

E pyetur se përse njerëzit duhet të vizitojnë Shqipërinë, znj Gërxhani rendit disa arsye: “Natyra është e bukur, kultura e pasur, ne jemi shumë të lashtë, kemi qenë këtu prej shumë kohësh, gjuha jonë është një nga më të vjetrat në botë. Njerëzit janë një nga pasuritë tona më të mëdha, shumë mikpritës, mikpritje të vërtetë, ketu turistët nuk konsiderohen si klient, por si miq. Banorët lokale edhe nëse nuk kanë shumë për të ofruar, përsëri mundohen të ofrojnë diçka “

Znj. Eva Kushova ofron një perspektivë shtesë: “Tani Tirana ka tjetër liri, tjetër frymë, një atmosferë ndryshe vecanërisht me gjallërinë e të rinjë. Qyteti është plot me njerëz që e shijojnë jetën. Ne kemi vuajtur shumë dhe tani po ecim gradualisht, dhe ky ndryshim është shumë interesant për t’u parë edhe nga turistët”.

Tirana’s central Skenderbeg Square

Përballja me një fluks turizmi

Ka tregues pozitivë dhe evente të shtuara, si psh Festivali që organizoi Visit Tirana për fotografinë, një Festival vjetor me fotot e postuar në konkurset e mediave sociale, ku janë angazhuar të rinj, të huaj dhe shqiptarë, gjë që tregon një interes të shtuar për të tilla evente promovuese.
Të dhënat nga agjencia shtetërore e statistikave Instat tregojnë një rritje të vazhdueshme të numrit të turistëve që vizitojnë Shqipërinë çdo vit, me ardhjen e turistëve të huaj deri në 15.8% më shumë se në vitin 2018. Megjithatë numri gjithnjë e më i madh i të sapo ardhurve ka hedhur nxjerrë në pah dhe probleme në zonat me infrastrukturë jo të zhvilluar.
Infrastruktura është një çështje për kompanitë në të gjithë ekonominë, me turizmin jo më pak të prekur nga sektorët e tjerë. “Natyrisht, ka potencial, por ka shumë që duhet bërë për të shfrytëzuar potencialin. Sigurisht, infra është një çështje e madhe,”- thotë Colangeli i EBRD-së, duke përmendur infrastrukturën e energjisë dhe infrastrukturën komunale siç është menaxhimi i ujit në krye të çështjes së dukshme të infrastrukturës së transportit.
Për shembull, nga aeroporti i vetëm ndërkombëtar i Shqipërisë në Tiranë, në plazhet e Shqipërisë jugore, është një udhëtim që zhgjat pesë deri në gjashtë orë. Megjithatë, Shqipëria ka të ngjarë të ketë të paktën një aeroport shtesë para se të ketë plane për të ringjallur aeroportin e papunë në Kukës dhe për të ndërtuar një aeroport të ri në qytetin bregdetar të Vlorës.
Në anën tjetër, thotë Gërxhani, “kalimi i fokusit nga plazhi tek aventura dhe atraksionet ne brendesi te vendit është një zgjidhje e mirë”. 
Dedmdreaj bën një pikë të ngjashme, duke thënë se udhëtimet 4WD janë shume të pëlqyera nga turistet e adventurës, pasi ato bëjnë të mundur për të vizituar pjesë të Shqipërisë ku “edhe shumica e shqiptarëve ende nuk e kanë vizituar “.

Kush përfiton nga turizmi?
Turizmi është një nga sektorët më të mëdhenj të ekonomisë shqiptare, dhe – së bashku me energjinë – ishte një nga kontribuesit kryesorë të rritjes më të shpejtë nga sa pritej në gjysmën e parë të vitit 2018.
Turizmi është gjithashtu i rëndësishëm edhe në një nivel mikro. Z.Cakoni i Good Albania vlerëson se një vizitë e vetme ne nje vend rural vlen dy muaj rroge për një familje atje. “Është shumë e rëndësishme për këto zona rurale dhe për familjet që të marrin mbështetje nga ky lloj turizmi”, thotë ai.

Por, ai beson se jo të mjaftueshme nga të ardhurat nga turizmi është duke shkuar drejt komuniteteve lokale. “Ne duhet të bëjmë një punë shumë më të mirë në theksimin e asaj që është më e mirë për Shqipërinë dhe të mos përqëndrohemi te mysafiri i përkohshëm që dëshiron të shohë qytetin me guide. Ata kontribuojnë me 10-20% të çmimit të turit tek njerëzit lokalë, pjesa tjetër shkon tek restorantet e mëdha, hotelet, operatorët turistikë. Me të vërtetë duhet të bëjmë një punë më të mirë duke u përqendruar më shumë tek njerëzit vendas sesa në qytetet dhe strukturat e medha turistike”.

In English: Tourism beyond the beaches in Albania

Clare Nuttall of Intellinews talks to several tourism actors about tourism offer in Albania. 
She interviewed also  Alma Gerxhani and Eva Kushova, owners of Manderina Promotions the Tirana based PR and marketing company that created Visit Tirana portal. 
Long reliant on package tourists from Eastern Europe and neighbouring Balkan states who flock to its beaches in the summer season, Albania is gradually diversifying its tourist offering.

Tourism and related industries already account for over a quarter — 26.2% — of Albania’s GDP, a staggeringly high proportion that beats the share in major tourist destinations like Greece, Italy and Turkey, according to data from the World Travel and Tourism Council (WTTC). Yet those in the industry believe there is huge potential to broaden the types of tourism on offer away from the traditional package holidays.

“The big figures are for the seaside, mainly tourists from Eastern Europe, but also Kosovo and Macedonia, who come for beach holidays,” says Alma Gerxhani of Manderina, the Tirana based PR and marketing company that created the Visit Tirana portal.

“While there has always been a group of western travellers interested in culture — they visit Albania’s Unesco sites — these numbers are smaller.” As well as the Unesco World Heritage sites at Berat, Butrint and Gjirokastra, Gerxhani and Manderina’s co-founder Eva Kushova list the potential for adventure tourism, nature destination, rafting, hiking, riding and other types of holiday.

“Today the vast majority of tourists are concentrated in the summer months, coming on package holidays from Eastern Europe, arriving on charter flights and spending one or two weeks on the beach,” agrees Matteo Colangeli, the head of the EBRD office in Tirana, in an interview with bne IntelliNews.

“Certainly there is the potential to go beyond that in terms of attracting people to other parts of the country. Albania has nature, mountains, food and culture, so could attract independent and higher paying tourists, aside from the charter flight package holiday crowd.”

The ancient amphitheater at Butrint, one of Albania’s UNESCO World Heritage sites. Source: Pudelek

Out of season

Developing alternative types of tourism would give a boost to communities, especially in rural areas, as well as the economy as a whole. Even beach resorts struggle for much of the year, as the summer season is brief. The latest data from state statistics office Instat shows that while tourist arrivals continued their rise in 2018, there is a sharp fall after the two peak months of July and August.

The beach at Durres, for example, a city on Albania’s Adriatic coast, is one of the most crowded in the world in summer, according to a weather.com survey. But a couple of months after the end of high season, even though temperatures are still in the mid 20s, the beach is deserted. The golden sand barely visible in summer from under hundreds of umbrellas as deckchairs is covered in a thick layer of brown gunk, a mix of seaweed and debris from the palm trees along the seafront.

The restaurants on the ground floors of the towering hotels and apartment blocks along the seafront are almost empty by early November, and the only people riding the pirate ship and carousel are posses of local teenagers, their screams competing with the squealing seagulls. “There is no beach now,” comments the concierge at a nearby hotel, whose rooms are almost all empty, blaming the situation on “mismanagement”.

Albania’s image problem

The founders of these independent tour companies say they are dealing with people who are already aware of the attractions of Albania, whether it’s the culture, nature, cuisine or opportunities for outdoor and adventure sports. But such travellers are in the minority. For the most part, Albania has a bit of an image problem with poverty and crime being among the words associated with the country. And on top of this, there has been a failure to promote the country’s tourism much beyond beach holidays.

Since the fall of communism, Manderina’s Gerxhani says, the tourist board and tour operators picked the easy option: marketing “the southern beaches that look and feel like Greece but are cheaper.”

“There was an attempt to get the name out there, which required references and associations with beaches which people feel strongly about when gong on vacation. But I’d stress more the local experiences, I’d would love for people to stretch beyond beaches or Unesco cities. This would be much more helpful to the local communities,” she says.

The Manderina founders say there was virtually no information in English on the Albanian capital so they launched the Visit Tirana portal, following the models of successful sites for cities like Copenhagen. This was done entirely on their own initiative, and later attracted the attention of Tirana mayor Erion Veliaj who complimented the Manderina team for “promoting our city way better than some of us are tasked to do by City Hall!” was he quoted in Twitter. The plan now is to expand across Albania.

Asked why people should visit Albania, Gerxhani has no shortage of reasons: “The nature is beautiful, the culture — we have been there for ages, we are very ancient, our language is one of the oldest in the world. The people are one of our biggest assets, very hospitable, genuine hospitality, where people are considered not as a client but as a friend… even if they don’t have much to offer they still offer.”

Kushova offers an additional perspective: “Now we are getting this freedom, this bright spirit, especially in Tirana among the young people. There is a nice atmosphere, they are enjoying life. We suffered a lot and now we are gradually moving forward and this is very interesting to see.”

Tirana’s central Skenderbeg Square

Coping with a tourism influx

There are signs that campaigns like Manderina’s Visit Tirana site and its annual photo festival and social media competition are paying off. Data from the state statistics agency Instat shows a steady increase in the number of tourists visiting Albania each year, with foreign arrivals up 15.8% y/y to 5.93mn in 2018. Yet the growing numbers of arrivals has thrown an unwelcome spotlight onto area where Albania may be ill equipped to come with greater numbers of visitors.

Infrastructure is an issue for companies across the economy, with tourism no less affected than other sectors. “Of course there is potential, but there is a lot that needs to be done to exploit the potential. Certainly infra is a big issue,” says the EBRD’s Colangeli, listing energy infrastructure and municipal infrastructure such as water management on top of the obvious issue of transport infrastructure.

For example, to get from Albania’s only international airport in Tirana to the beaches of southern Albania is a journey of five to six hours by road. Albania is, however, likely to get at least one additional airport before too long as there are plans both to revive the idle airport at Kukes and to build a new airport at the coastal city of Vlore.

On the other hand, says Gerxhani, “getting about can be part of the adventure.” Dedmdreaj makes a similar point, saying 4WD tours are popular among Albania Adventure’s clients, as they make it possible to visit parts of Albania where “I am sure most Albanians still haven’t visited”.

And while industry insiders and visitors rave about Albanian hospitality, Colangeli points out that more must be done in terms of quality of service. “Some work has to be done in terms of offering a tourist experience more in line with Albania’s neighbours in terms of standards and quality of service. Another big issue across all sectors is informality: a large amount of businesses work in the informal economy in Albania, which is especially true in the tourism sector.”

In terms of consequences visible to tourists: this means that often hotels and restaurants only take payment in cash, and many people are employed for the season and on a cash payment basis, which “is not conducive to high quality of service,” says Colangeli. Around 40% of payments in Albania are made in cash.

Pollution is another area that urgently needs to be addressed. Albania severely lacks waste management capacity, a situation that worsened when the Everest urban waste recycling plant near Tirana went burned down last year. Since the country lacked landfill sites for decades, plastic and other forms of pollution at tourist sites is rampant, a problem that is also affecting nearby tourist hotspots like Croatia, which suffers from Albanian litter washing up on its beaches.

Payne, meanwhile, warns of negative fallout from the fast growing economy, including in the tourist sector. “The country is developing fast and with the government trying to capitalise credits from the ‘touristic boom’, the landscapes and communities are endangered by an uncontrolled and often ruthless development,” she says, listing, for example, the wave of investments into new dams and hydropower plants.

Who benefits?

Tourism is one of the largest sectors of the Albanian economy, and — along with energy — was one of the main contributors to the faster than expected growth in the first half of 2018, as it outperformed expectations.

Tourism is important on a micro level too. Good Albania’s Cakani estimates that a single visit from one of the firm’s tour parties is worth two months of salary to a rural family. “It’s very important for these rural areas and for the families to get support from this type of tourism,” he says.

But, he believes, not enough of the revenues from tourism is making its way to local communities. “We must do a much better job at emphasizing what’s best [about Albania] and not focus on the temporary guest that wants to see very city by coach. They make a contribution of 10-20% of the tour price to the local people, while the rest goes to big restaurants, hotels, tour operators. We really need to do a better job at focusing more on local people than on the main sites.

Read full article here